Olimpik havuzlar

Olimpik havuzlar, spor amaçlı tasarlanıp yapılmakla birlikte, bu havuzlarda; sanatsal yüzme ve su topu yarışmaları da yapılabilir. Olimpik yüzme havuzları; olimpiyat, ulusal ve uluslararası yarışmaların yapılabilmesi için “FINA” normlarına uygun ölçülerde inşa edilmiş, olimpik aksesuarlara sahip havuzlardır. Daha çok betonarmeden, son yıllarda ise prefabrik olarak da inşa edilmektedir.

Bu havuzlarda; filtrasyon ve dezenfeksiyon tesisatı TS13661 ve UHE-1 normlarına uygun olarak yapılmalıdır. Havuz boyutları, kulvar sayıları ve toleranslar FINA normlarına uygun olmalıdır.

Olimpik aksesuarlar FINA normlarına uygun olması gerektiği gibi aynı zamanda FINA onaylı olmalıdır. Boyutları FINA normlarına uygun olmayan havuzlarda ulusal, dünya şampiyonası, olimpiyat yarışmaların yapılmasına izin verilmez. Yapımına başlanan olimpik yüzme havuzlarının FINA normlarına uygunluğu her aşamada kontrol edilir ve raporlanır.

FINA normlarına göre havuz derinliği en az 2.00 metre olmakla birlikte çok amaçlı kullanılabilmesi için 25.00X50.00 metre havuzlarda 3.00 metre yapılması önerilmektedir. (Su polosu, su balesi, artistik yüzme amaçlı da kullanılabilmek için) Havuz boyundaki tolerans, dokunmatik paneller takıldığında; 25.00 metre ve 50.00 metre havuzlar için; 50.020 -50.030, 25.020-25.030 metre aralığında olmalıdır.

Havuzlar 8 kulvarlı olduğu zaman genişlik 25 metre, 10 kulvarlı olduğu zaman 26 metre olmalıdır. Kulvarlar arası genişlik 2,5 metredir. Kulvarlar seperatörler ile ayrılır. Seperatörler, yüzücülerin oluşturduğu dalgaları yutabilen, dalgakıran özelliğine sahip olmalıdır. Aksi halde bir yüzücünün oluşturduğu dalga diğer kulvardaki yüzücünün yüzme hızını olumsuz etkiler. Olimpik yüzme havuzlarında serbest stil, kurbağalama, sırt üstü yüzme yarışmaları, senkronize yüzme, bayrak, su topu su polosu, su balesi, artistik yüzme yarışmaları yapılabilir.

Olimpik havuzlarda atlama platformları (atlama taşları) havuzların iki kısa kenarında, paslanmaz çelik polyester karışımı 40 cm ve 70 cm olarak imal edilmektedir. Uluslararası, olimpiyat yarışmalarında 70 cm’lik atlama taşları kullanılmaz. Uluslararası ve olimpiyat yarışmalarında 40 cm’lik atlama taşı, her iki kısa kenara yerleştirilen headwall üzerine monte edilir. Olimpik çanak inşası sırasında, su üst kotundan 120 cm aşağıda en az 10 cm genişliğinde ayak basma rıhtımı yapılmalıdır. 

Olimpik yüzme havuzlarında, FINA normlarına göre kısa kulvar yarışmaları da yapılmaktadır.

Kısa kulvar yarışmaları dünya ve olimpiyat olarak, diğer yarışma zamanlarından ayrı yapılıyor. Kısa kulvar yarışmalarının yapıldığı havuzlar 25.00x25.00 metre boyutlarındadır. Bu tür yarışmalar için ayrı tesisler yapılmakla birlikte, yeni yatırımlar yapılırken havuz boyutları kısa kulvar yarışmalarına da olanak sağlayacak şekilde, 26X52 metre veya 26X51.5 metre tasarlanabilir.

Bu havuzlarda 1,50 metre veya 2.00 metre genişliğinde Bukhead denilen havuz boyunca manuel veya elektrik motoru ile tahrik edilen, atlama platformlarının da üzerine monte edildiği hareketli çelik konstrüksiyondan yapılmış platformlar kullanılır.

FINA normlarına göre, olimpiyat ve dünya şampiyonası gibi yarışmaların yapılacağı havuzlarda, havuz kısa kenarlarında; 100 metre genişliğinde, 0,30 metre yüksekliğinde, üstüne 40 cm’lik atlama taşlarının monte edildiği seperatör bağlantılarının yapıldığı, paslanmaz çelikten imal edilmiş headwall kullanma zorunluluğu vardır.

Headwall 1.00x2.50x0,30 metre modüler olarak imal edilir ve havuz iki kısa kenarına sabit veya demonte edilebilecek şekilde monte edilir.

Klasik olimpik aksesuarlarla yapılmış, boyutları uygun eski havuzlarda yarışmalar için, kiralama yöntemi ile headwall ve diğer olimpik aksesuarlar kullanılmaktadır.

Havuz makine dairesi boyutları tüm ekipmanların kolaylıkla sığabileceği, işletme koşulları da dikkate alınarak belirlenmelidir. Makine dairesinde merkezi sistemden ayrı, doğrudan aldığı kirli havayı dışarı atabilecek havalandırma kanalları yapılmalıdır.

Olimpik boyutlardaki yüzme havuzları ve yardımcı mekânlar tasarlanırken, havuz kimyasalları ve dezenfektan alanları; depolama, taşıma kolaylığı ve güvenliği için araç yaklaşmasına müsait ve merdivensiz ulaşılabilir olması dikkate alınmalı ve havalandırılması merkezi sistemden bağımsız, ayrı havalandırma kanalları ile yapılmalıdır. Ayrıca havuz operatörünün güvenliği ve diğer ihtiyaçlarını sağlamak için; duş, tuvalet ve lavabo yapımı unutulmamalıdır.

Spor tarihine baktığımızda, Eski Roma ve Yunan Uygarlıklarında yüzme askeri eğitim ile birlikte temel eğitimin bir parçası olarak görülmekteydi. Japonya’da ise imparator yayınladığı ferman ile okullarda yüzme eğitimini zorunlu yapmıştır. İlk açık havuz 1828 yılında Liverpool’da yapılmış, ilk uluslararası yarışma 1837’de Londra’da yapılmıştır. Uluslararası yarışmalardaki stiller ve su sporları yıllar içinde değişikliklere uğrayarak günümüzdeki halini almıştır. Şu anda 2021-2025 yılları için uygulanmak üzere son şeklini almış FINA yönetmelikleri geçerlidir.

Spor amaçlı diğer bir tür de atlama havuzlarıdır. Atlama havuzları genellikle olimpik amaçlı havuzlar ile aynı mekânda, açık veya kapalı olarak veya 25.00x50.00 metre havuz içinde inşa edilebilirler. Atlama havuzları filtrasyon tesisatı projelendirilmesi, yapımı yukarda sözünü ettiğimiz TSE standartlarına ve FINA normlarına uygun olarak yapılır. Havuz boyutları 25.00x20.00x6.00 metre ölçülerine uygun olmak zorundadır. Aksesuar olarak; 2 adet 2.0 metrelik, 2 adet 3.0 metrelik tramplen,5.0,7.5,10.0 metre inşai tip atlama kuleleri vardır. 

Atlama havuzlarında: Antrenman ve yarışmalar sırasında yüzücünün zarar görmemesi için basınçlı hava tesisatı olmalıdır. Ayrıca yarışma esnasında atlayıcının atlayacağı yerin belirlenmesi için o noktaya sürekli su veren fıskiye ve tesisatının bağlanması gerekir. Tramplerin etrafı yüzücülerin kaymaması için kaymaz PVC esaslı en az 8mm kalınlığında malzeme ile kaplanmalı ve yüzücüler için jakuzi bulunmalıdır. Havuz tasarlanırken tramplenler tarafında inşai tip merdivenler ve diğer kenarların birinde 5.00 metrelik paslanmaz merdiven bulunmalıdır.

Yüzme havuzlarında kullanılan filtrasyon, dezenfeksiyon tesisatı ekipmanları, olimpik havuz aksesuarları korozyona karşı dayanıklı; polyester, fiberglas, PVC, paslanmaz çelik malzemelerden ilgili standartlara uygun olarak yapılmalıdır. Kapalı ve açık olimpik yüzme havuzları, tasarım aşamasında teknik ve yüzücü ihtiyaçlarını karşılayacak özellikler dikkate alınarak planlanmalı ve projelendirme sürecinde her meslek disiplininden, uzman mühendis ve mimarlar bulunmalıdır. Özellikle çanak inşaatı yapılırken filtrasyon tesisatı, elektrik tesisatı için gerekli rezervasyonlar bırakılmalıdır. Havuz inşaatına başlamadan önce, yatırımcı firma mutlaka filtrasyon tesisatını yaptıracağı uzman havuz firmasını seçmelidir. 

ABD, Rusya ve Avrupa ülkelerinde spor, dinlenme, eğlence, yüzme, sağlık amaçlı havuzların çok yaygın olduğunu görmekteyiz. Bu ülkelerde havuz yatırımları yerleşik nüfus ve lisanslı yüzücü sayısı dikkate alınarak planlı olarak yapılmaktadır.

Ülkemizde bulunan spor amaçlı kapalı olimpik yüzme havuzları, Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından yapılmakta ve hemen her ilde bulunmaktadır. Havuzların işletmesi, Spor İl Müdürlükleri tarafından yapılmaktadır ancak bu havuzların birçoğu ödenek yetersizliği ve işletme maliyetlerinin yüksek olmasından dolayı lisanslı ve amatör sporcuların dışında halka da açılmaktadır.

Havuzların kullanımında, lisanslı ve amatör sporculara öncelik sağlanmasının gerekli olduğunu belirterek, iyi bir planlama ile ilköğretim ve lise öğrencilerinin faydalanması sağlanabilirse, hem yüzücü sporcu kaynakları teşvik edilmiş olur hem de toplum sağlığı açısından yararlı olur.

Yeni yapılacak olimpik yüzme havuzlarının ihale dosyası Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından hazırlanarak ihale edilmektedir. Ancak ihale dosyasında bulunan projeler standartlara ve amaca uygun hazırlanmadığı gibi malzeme ve ekipman keşifleri projelere uygun değildir. İhale dosyasında yaklaşık maliyetler gerçeğe uygun olarak belirlenememektedir. İhale sonucu işi alan müteahhit ile idare ve kontrol teşkilatı problemi çözmek için karşı karşıya getirmekte, tekniğe uygun olmayan zorlama çözümlere yönelmektedir.

Kapalı olimpik yüzme havuzlarının maliyetinin kapasitesine bağlı olarak 25 ile 100 milyon arasında değiştiği göz önüne alınırsa standartlara uygun projelendirme, uygulama, denetim, yaklaşık maliyet belirleme, ülke ekonomisi, sağlıklı ve güvenilir tesislere sahip olmak açısından önem kazanmaktadır.

NOT: Olimpik havuzlar ile ilgili daha ayrıntılı bilgi edinmek için www.fina.org web sitesindeki FINA FACILITIES RULES 2021-2025 bilgilendirme sayfasından faydalanabilirsiniz.