Yüzme havuzlarını sağlıklı bir şekilde kullanabilmek ve %100 verim alabilmek için havuz temizliği çok önemlidir. Suyu yüzeyinde oluşan kir ve tozun havuzdan arındırılması gerekmektedir. Ayrıca çevresel faktörlerden kaynaklı olarak insan vücudundan gelen veya dışarıdan bulaşan birçok mikroorganizma insan sağlığına karşı tehdit oluşturmaktadır.
Özellikle açık havuzlarda kir, toz ve mikroorganizmalar su yüzeyine yapışırlar. Bu gibi benzer durumlardan dolayı kirlenmiş havuz suyu çevre ve insan sağlığı açısından yüksek kalite standartları içerisinde belirli periyotlarla temizlenmesi gerekmektedir. Havuzlar çeşitli etkenlere göre zaman içerisinde kirlendiği için filtreleme yöntemiyle yüzeydeki kirler filtreden geçerek havuz alt yapısında bulunan denge tankına aktarılır, filtrelemeden geçerek yeniden havuza aktarılarak sürekli devir daim sağlanır.
Filtreleme sistemi haricinde havuz hijyenini sağlamak için ayrıca haftalık ve aylık periyotlarda temizlik yapılmaktadır. Havuz içerisinde bulunan skimmerlar (filtreler) günlük olarak temizlenmeli kirden arındırılmalıdır. Haftalık olarak havuzun duvar tabanları temizlenmelidir. Havuzun kimyasal pH değerleri sürekli olarak kontrol edilmelidir.
Havuz belirli zamanlarda boşaltılmalı ve yeniden doldurulmalıdır, ancak 2.000, 3.000 tonluk havuzları boşaltıp tekrar doldurmak oldukça vakit olan bir yöntem olduğu için genellikle işletmeler havuzun belirli bir kısmını boşaltıp yerine taze su eklemesi yapmaktadır, günde 2 kez suyun pH değeri ölçülerek hijyeni sağlanmaktadır. Havuz suyunun bakımı belgelenmiş olmalıdır. Sağlık müdürlükleri havuzlu işletmelere yönetmelikler gönderir, bu yönetmeliklere göre havuz suyu için düzenli tetikler yapılır.
Fiziksel ve kimyasal olarak gerekli şartların sağlanamadığı havuz ortamlarında oluşacak hijyen problemleri kaçınılmazdır. Havuz temizliği için gerekli bakımlar yapılmadığı takdirde havuz içerisinde bakteri ve virüs oluşumu başlar. Zamanla havuz duvarlarında yosunlaşma meydana gelebileceği gibi suyun rengi de yeşillenerek bulanıklaşır. Havuzun kirlenmesine etki eden etken maddeler sırasıyla şu şekildedir;
Yosunlaşma:
Havuz duvarlarının yosunlaşma yapmasının temel sebebi sudaki kirliliklerin sudan ayrıştırılmamasından kaynaklanmaktadır. Yani insan vücudundan dökülen partiküller, çevreden gelen hastalık yapıcı patojenler ve yosun sporları vb. sebeplerden dolayı yosunlaşma görülmektedir.
Çevresel Faktörler:
Özellikle açık havuzlarda daha çok tetiklenen çevresel etkenlerden dolayı havuz sularının yüzeyi kirlenmektedir. Örnek olarak rüzgar etkisiyle uçuşan tozlar ve haşereler suya düşebilirler.
İnsan Faktörleri:
İnsanların üzerinden çeşitli partiküller havuz içerisine dağılabilir, saç, kıl, kum veya çocuklardan kaynaklana bilecek lokal havuz kirliliği gibi durumlar yaşanabilir.
Havuzda kirlenmeyi engellemek gerekli hijyenik uygulamalar düzenli olarak yapıldığı takdirde kesinlikle mümkündür. Kirlenmeyi önlemek için fiziksel ve kimyasal yöntemler uygulanmaktadır.
Fiziksel yöntem olarak havuzların içerisinde bulunan filtreleme işlemi yapılmaktadır. Havuz yüzeyinde bulunan yabancı maddeler skimmerlar ile içeri çekilerek filtreden geçerek tekrar havuza aktarılır veya taşmalı prefabrik havuzlar olarak geçen filtrasyon tekniğine göre, su seviyesi belli bir oranda havuz seviyesini aşarak kenarlara yerleştirilmiş taşma kanallarında kirler biriktirilir temiz su filtre aracılığıyla havuza geri gönderilir ve sirkülasyon bu şekilde devam eder. Haftalık olarak havuz dip süpürgesi ile havuz fayansları temizlenmelidir.
Kimyasal yöntem olarak havuz suyu içerisine klor veya ozon gibi kimyasallar kullanılır. Yine pH düşürücü, yosun giderici, sıvı topaklayıcı gibi kimyasal maddeler ile havuz temizliği sağlanır. Günlük olarak pH derecesi ölçülmelidir, ideal pH değeri 7,2- 7,8 arasında olmalıdır.
Havuz temizliğinde filtreleme yöntemi rutin bir bakım olasa da belirli zamanlarda 6 aylık veya yıllık olarak havuz suyu boşaltılmalı taze su eklenmelidir ve derin temizlik yapılmalıdır. Bu tarz temizliklerde havuz dip süpürgesi kullanılabilmektedir.
Havuz dip temizleme motoru, esasen havuzlar için elektrikli süpürge görevi görmektedir. Asıl amacı, yüzme havuzunun zemin fayanslarını temizlemektir. Havuz dip temizleme motorları modeline bağlı olarak oval, sekizgen ve diğer havuz şekillerine göre işlev sağlayabilmektedir.
Havuz dip temizleme motorları iki kategoriye ayrılmaktadır;
Manuel Havuz Süpürgesi:
Havuz dip temizleme motoru manuel olarak kullanımı için havuz sirkülasyon devriyesine bağlı olan hortumun ucuna zemin temizliği için özel olarak hazırlanmış süpürge aparatı eklenir. Süpürge aparatı havuz dibinde elle manuel olarak yönetilir, hortum içinden emilen havuz suyu filtreden geçirilerek yeniden havuza aktarılır. Manuel havuz süpürgesinin filtresi temizlikten sonra arındırılmalıdır.
Otomatik Havuz Temizleme Robotları:
Elektrik güç kaynağından aldıkları enerji ile çalışan havuz dip temizleme robotları bütün havuz zeminini su atığı oluşturmadan son derece verimli bir şekilde temizler. Düzenli yapılacak uygulamalar sayesinde havuz filtre sistemi de daha verimli işlem sağlar, sadece zemin bazlı değil aynı zamanda havuz duvarlarına tırmanma özelliği bulunabilen havuz temizleme robotları yosun oluşumunu da engeller.
Havuz suyunun temizliği ve bakımı insan sağlığı için çok önemlidir. Havuz suyunda bulunan kalsiyum ve magnezyum iyonları zamanla kireçlenme ve yosunlaşma problemleri yapmaktadır. Bu durum insan sağlığını tehdit eden mikroorganizmaların çoğalmasına neden olur.
Havuz suyunun pH nın yüksek veya düşük olması, toplam alkalinite düşüklüğü, kalsiyum sertliği yüksekliğinden kaynaklı olarak gözlerde ve burunda yanma, cilt kuruluğu ve kaşıntı gibi rahatsızlıklara sebebiyet verebilmektedir.
Havuz suyuna karışan mikroorganizmalar birkaç saatten birkaç güne kadar canlılığını sürdürür, çok az miktarda su yutulmasıyla bile duyarlı insanları hasta edebilir. Havuz yoluyla en sık bulaşan hastalıkların başında gastrointestinal sistem enfeksiyonları bulunmaktadır. Bakteriyel, viral ya da parazit kökenli mide-bağırsak kökenli hastalıklardır. Havuzlarda insanlarda görülen en sık rahatsızlıklardan birisi de dış kulak yolu enfeksiyonlarıdır.
Kişisel kullanılan havuzlarının suyu yaz aylarında 3 günde bir değiştirilmesi tavsiye edilmektedir. Klorlama işleminden sonra havuz suyuna 3 saat girilmemesi gerekir. İşletme havuzlarının su miktarları 2.000, 3.000 tonluk sular olduğu için havuz suyunun tamamen boşaltılıp yeniden doldurulması oldukça uzun zaman alan ve maliyetli bir iştir. Bunun için havuz suyunun hacmine göre %5-6 oranında yani 120-125 tonluk su boşaltılıp yerine taze su eklemesi yapılır. Ardından günde 2 kez pH ölçümü yapılır. Ayrıca havuz içerisinde bulunan skimmerlar sürekli olarak havuz suyunu filtreleme görevi yapmaktadır. Bunun dışında havuz suları yıllık veya 6 ayda bir boşaltılmalı ve taze su eklenmelidir.
Havuz temizliğinin süresi, havuzun boyutuna göre değişmekle beraber fiziksel ve kimyasal temizlik olarak iki kategoriye ayrılmaktadır. Kimyasal temizlik sırasında havuz içerisine aynı gün uygulanacak olan kimyasallar teker teker 4 saat aralıklar ile eklenmelidir. Çöktürücü uygulamasından sonra havuz 8 saat dinlendirilmelidir. Eğer şok klorlama gibi bir uygulama yapılacaksa havuzun 12 saat boyunca kullanılmaması gerekir.
Fiziksel havuz temizliğinde ise havuz filtreleri ters yıkama yöntemiyle 5-7 dakika kadar yıkanır, durulama süresi ise 30 saniyeden az olmamalıdır. Havuz zemin ve fayansları havuzun büyüklüğüne bağlı olarak manuel dip temizleme motorları ile veya havuz dip temizleme robotuyla kısa süre içerisinde tamamlanabilir. Ancak işletme tipi havuzların boyutları daha büyük olduğu için bu işlemler daha uzun sürebilmektedir.
Havuz suyunun berrak olması temiz olmasının en önemli göstergesidir. Kimyasallar ve filtreler berraklığa yardımcı olsa da yeterli olmayabilir. Bunun için yapılması gereken bazı temel etkenler vardır;
Havuz temizliği için kullanılan malzemeler havuzların kimyasal dengesini ve hijyenik ortamı sağlamada yardımcı olurlar. Başlıca temizlik malzemeleri olarak havuz dip temizleme robotları, temizlik kepçesi, süpürge ve fırçalar, vakum hortumları, su pompası ve kimyasal temizleyiciler bulunmaktadır.
Havuz temizlik malzemeleri sırasıyla şöyledir;
Su Pompası:
Havuzlar için oldukça önemli bir sistemdir. Havuz içerisindeki mikroorganizmaları ve zararlı kimyasalları düzenli olarak filtreleyerek, temiz su pompalaması yapar.
Temizlik Kepçesi:
Havuzun ana malzemelerinden olan kepçe, havuzun içerisinde olmaması gereken çevresel kirleri su içerisinden temizlenmek için kullanılan ağdır.
Havuz Fırçaları:
Havuz süpürge sapına takılabilen yüzeylerde oluşan yosunları ve kirleri temizlemek için kullanılan havuz fırçaları, kavisli yapıları sayesinde yosunları söküp atar.
Havuz Dip temizleme Motoru ve Robotları:
Manuel veya elektrikli kullanılabilen dip temizleme motoru veya robotları, havuzlar için süpürge görevi görür. Sadece havuz zemini değil aynı zamanda havuz duvarlarına da kullanılabilirler.
Kimyasal Temizleyiciler:
Kimyasal test malzemeleri havuzun pH dengesini korumada yardımcı olurlar. Aşırı sıcaklarda havuzu pH değeri sık sık ölçülmesi gerekmektedir. Havuz bakımı için en önemli malzemeler arasında, havuz temizlik malzemeleri önemli bir yer tutsa da, tamamını oluşturmamaktadır.
Yüzme havuzlarında kişilerden bulaşabilecek organik ve inorganik kirliliklerin suya bulaşması kaçınılmazdır. Bu kirliliğin herhangi bir sağlık sorununa neden olmaması tüm yüzme havuzu işletme ve sahiplerinin öncelikli konularından birisidir. Bu nedenle havuzların temizliğinde kullanılan yöntemler kimyasallardan geçmektedir.
Havuz kimyasalları, hastalık yapan mikroorganizmaları yok etmek, havuz temizliğini ve verimliliğini artırmak için kullanılan maddelerdir. En yaygın kullanılan havuz kimyasalları klor ve brom dur. Brom daha çok sıcak su havuzlarında tercih edilen bir kimyasaldır. Klor ise açık ve kapalı havuzlarda tercih edilir. Ayrıca havuz temizliğinde ek olarak pH düşürücü, sıvı topaklayıcısı, yosun giderici gibi maddelerde kullanılır. pH düşürücü havuzun pH dengesini korumaya yarar.
Havuz dezenfeksiyonu için kullanılan bu maddeler sayesinde havuzdan dolayı bulaşabilecek hastalıklar önlenir. Maddelerin kullanımında önemli olan etken T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından verilen parametreler içerisinde uygun miktarlarda kullanmaktadır. Havuz kloru havuz suyunda verildiği an havuz suyunda bulunan tüm bakteri, mantar ve virüsler hemen ölmez. Bunun için diğer yardımcı kimyasalların kullanımı da gereklidir. Yosun önleyicinin haftalık kullanımı havuz suyunun sağlıklı olması için gereklidir.
Dezenfeksiyondan en iyi verimi alabilmek için havuz suyu pH değerlerinin 7,2-7,6 arası olması lazımdır. Dezenfeksiyon öncesi havuz suyunun pH değeri ayarlanmalı ve sonrasında dezenfeksiyon yapılmalıdır. Açık havuzlar için klor değeri 1.0-3,0 arası , kapalı havuzlar için 1.0-2.0 arası olmalıdır. Bu değerler insan sağlığı için çok önemlidir, bu değerlere bakıp eğer eksiklik varsa havuza dozajlama yoluyla kimyasal ilavesi yapılması, eğer değerler yüksek ise havuza değerler normale gelene kadar havuza girişin durdurulması gereklidir.
Bu değerler en başta gelen parametrelerdir, bunların haricinde sağlık bakanlığının belirlemiş olduğu parametre değerleri Bakanlık tarafından ruhsatlı laboratuvarlar tarafından belli periyotlarla ölçülmeli ve gerekli bilgilendirmeler havuz mesul müdürüne bildirilmeli ve havuz analiz defterine işlenmelidir.
Havuz çocuklar için oldukça eğlenceli bir etkinlik alanıdır, ancak ebeveynler havuzda bulunan temizlik malzemelerinden dolayı çocukları için endişe edebilirler .Havuz temizlik malzemelerine karşı hassasiyeti bulunan çocuklar veya yetişkinlerde görülebilecek alerjik etkenler ortaya çıkarabilir, fazla yutulması durumda sindirim sisteminde hassasiyete neden olabilir. Herhangi bir hassasiyeti bulunmayan çocuklarda havuz içerisinde bulunan temizlik malzemeleri uygun parametreler içerisinde eklendiği takdirde herhangi bir sorun teşkil etmez aksine havuz içerisindeki mikroorganizmaların üremesini engeller.